Pracownicy działów marketingowych doskonale wiedzą, jak ważne są dane prezentowane w badaniach trendów i postaw zakupowych przy planowaniu strategii. Pandemia COVID-19 sprawiła, że kupujący wybierali zakupy hurtowe z myślą, że rzeczy mogą nie wrócić do poprzedniego stanu. Z drugiej strony lock-down dał szansę na wzrost sektora e-commerce, który na czas izolacji przestał być opcją wyboru, a stał się koniecznością. Teraz, po ponownym pełnym otwarciu branży handlowej dla konsumentów, widoczne są zmiany postaw zakupowych, na które składają się trzy główne czynniki: bezpieczeństwo, wygoda, przyzwyczajenie.
4 maja 2020r., po dwóch miesiącach obostrzeń związanych ze stanem epidemii w Polsce, nastąpiło rozmrażanie gospodarki. Rząd w czteroetapowym systemie rozpoczął powrót do „nowej normalności”. Branża handlu od tego momentu doświadcza dynamicznych zmian, a socjolodzy podkreślają, że pandemie mają to do siebie – niosą zmiany na każdej płaszczyźnie: demograficznej, społecznej i oczywiście ekonomicznej. Historia zna takie przypadki, epidemia Dżumy, która wybuchła na południu Europy w 1347 r. również wywróciła świat do góry nogami. Globalna gospodarka poddawana jest próbom, a wyniki tych zmian widoczne są jak na dłoni w zmianach postaw konsumentów. Od momentu wybuchu pandemii koronawirusa firmy analityczne badają wplyw sytuacji kryzysowej na koszyki zakupowe, czyli kluczowy element, który napędza gospodarkę w kraju.
Na linii czasu widać, że troska o zdrowie i strach przed zachorowaniem przekierował konsumentów z offline do online. Trend ten był jednak widoczny już od jakiegoś czasu, barierą wejścia było jednak zaufanie do tego typu zakupów, szczególnie w zagranicznych e-sklepach. Odsetek internautów kupujących w sieci wzrósł w szybkim tempie za sprawą wprowadzonych obostrzeń. Raport Gemiusa wykonany we współpracy z Izbą Gospodarki Elektronicznej podaje, że już 62 proc. polskich internautów robi zakupy online[1]. Przyzwyczajenie jednak bierze górę i tęsknota za spotkaniami z przyjaciółmi, które towarzyszą shoppingowi i doświadczeniami, które serwują marki, sprawiła, że zaraz po zniesieniu obostrzeń konsumenci, nieśmiało, acz zdecydowanie zaczęli odwiedzać galerie handlowe. Przedsiębiorcy bili na alarm, że odwiedzalność w sklepach jest nieporównywalnie mniejsza do danych analizowanych rok wcześniej. Jednak najnowsze dane Polskiej Rady Centrów Handlowych (PRCH) z tygodnia 20-26 lipca wskazują, że tzw. footfall obiektów handlowych wyniósł w dni handlowe średnio od 79% do 85% wyników ubiegłorocznych[2]. Najwięcej jednak mówi stopień konwersji, który niekiedy przekraczał wstępne założenia detalistów. Wniosek – nie chodzimy na zakupy całą rodziną z uwagi na bezpieczeństwo, ale swoje decyzje zakupowe podejmujemy wcześniej i przychodzimy do sklepów po konkretne, wybrane zawczasu produkty.
Czarne scenariusze, które mówiły o zamknięciu „świątyń konsumpcjonizmu” się nie sprawdziły. Jak ponad tysiące lat tradycji handlu, gdzie agory-rynki były miejscem spotkań, wymian i inspiracji miałaby zostać zniszczona w 2 miesiące? Postawy zakupowe się zmieniają – twarde dane mówią jasno, konsumenci wybierają sklepy bardziej rozważnie, zwracają uwagę na to czy dana marka jest społecznie odpowiedzialna i czy działa w myśl zrównoważonego rozwoju. Ludzie chętniej robią zakupy on-line, ale, jak podaje Deloitte. w raporcie Global State of the Consumer Tracker, coraz więcej konsumentów wybiera opcję BOPIS (buy online, pick up in store)[3], czyli zamawianie zakupów przez Internet z odbiorem osobistym. Idąc dalej odbiór następuje w miejscach, które stosują się do wszelkich zasad reżimu sanitarnego i odpowiednio to komunikują. Co najmniej 60 proc. klientów oczekuje, że sklepy fizyczne będą wdrażać coraz więcej mechanizmów bezpieczeństwa i umożliwią ograniczenie kontaktów dotykowych[4]. Musi być bezpiecznie, ale wyczekiwana normalność musi wrócić tak szybko jak to możliwe.
Co ciekawe ów nowa normalność pokazuje również nowe zachowania zakupowe. Z jednej strony konsumenci manifestują proekologiczne zachowania popierając inicjatywy z sektora zrównoważonego biznesu, z drugiej strony w czasie pandemii, zdecydowanie częściej konsumenci wybierali żywność pakowaną, przede wszystkim w opakowania z tworzyw sztucznych. Wbrew temu iż do niedawna tego typu produkty uznawane były za mało ekologiczne[5].
Nie bez wpływu pozostało również naruszenie bezpieczeństwa finansowego Polaków. Zwolnienia czy obniżenia płac spowodowały gwałtowne ograniczanie wydatków na tzw. Dobra luksusowe. Dobrym przykładem, jak podaje dział analizy Santander Bank Polska, jest branża motoryzacyjna. Ostatnie dane za czerwiec pokazały wzrost liczby rejestracji marek premium o ponad 11%, podczas gdy liczba rejestracji samochodów osobowych ogółem była wciąż o 20,5% niższa niż przed rokiem[6]. Eksperci Bain & Company przewidują, że wartość globalnego rynku towarów luksusowych w całym 2020 roku drastycznie spadnie w porównaniu z 2019, kiedy to wyniosła ponad 280 mld euro[7].
Reasumując, jednoznacznie widać, że sytuacje takie jak pandemie w historii zawsze były czynnikiem przyspieszającym pewne procesy, uwypuklając przy tym trendy widoczne już wcześniej. Konsument ewoluował, zwraca uwagę na swoje bezpieczeństwo i skrupulatnie wybiera marki analizując ich zachowanie w przestrzeni społecznej odpowiedzialności biznesu. Ogranicza wydatki impulsywne, ale potrafi odłożyć, aby mieć droższą i luksusową rzecz. Koronawirus zmienił postawy zakupowe, ale nie na tyle, aby zamknąć zakupy w świecie wirtualnym pozbawionym relacji z drugim człowiekiem.
[1] https://www.gemius.pl/wszystkie-artykuly-aktualnosci/e-commerce-w-polsce-2020.html
[2] https://prch.org.pl/pl/aktualnosci/715-wyniki-odwiedzalnosci-obiektow-handlowych-odzwierciedleniem-wakacyjnych-podrozy-polakow
[3] https://www2.deloitte.com/pl/pl/pages/consumer-business/articles/the-global-state-of-consumer-tracker-2020.html
[4] https://edgp.gazetaprawna.pl/e-wydanie/57320,20-lipca-2020/70869,Gazeta-Prawna/726884,Najem-w-galeriach-w-nowej-rzeczywistosci.html
[5] http://odpowiedzialnybiznes.pl/aktualno%C5%9Bci/3-glowne-trendy-zmian-w-zachowaniach-konsumentow-w-czasach-covid-19-komentarz-eksperta-santander-bank-polska/
[6] http://odpowiedzialnybiznes.pl/aktualno%C5%9Bci/3-glowne-trendy-zmian-w-zachowaniach-konsumentow-w-czasach-covid-19-komentarz-eksperta-santander-bank-polska/
[7] https://www.wiadomoscihandlowe.pl/artykul/koronawirus-uderza-w-rynek-dobr-luksusowych-sprzedaz-spadla-o-30-procent
